Phố cổ Bao Vinh

Về thăm phố cổ Bao Vinh…

Phố cổ Bao Vinh từng được nhiều người biết đến là một khu phố cổ kính với nhiều kiến trúc độc đáo, giàu giá trị văn hóa và lịch sử nhất của Cố đô Huế. Thế nhưng, gần đây, khu phố cổ vào loại bậc nhất đất kinh kỳ này đang phải gồng mình trước nguy cơ bị xóa sổ vì sự chậm trễ trong công tác bảo tồn.

Một thời “đô hội sầm uất”…

Nằm ở phía bắc ngoại kinh thành Huế, phố cổ Bao Vinh (xã Hương Vinh, huyện Hương Trà, Thừa Thiên – Huế) vốn được xem là một thương cảng sầm uất của xứ Đằng Trong trong suốt hai thế kỷ (TK XVII – TK XIX).

Là nơi gặp gỡ của sông đào Bạch Yến với sông Đông Ba nên ngay từ đầu thế kỷ XVII, các thương nhân người Hoa đến Bao Vinh định cư, sinh sống và lập phố buôn bán với nhiều mặt hàng như: muối, gạo, hải sản, gấm vóc... Những thương thuyền khắp nơi như Hồng Kông, Ma Cao, Nhật Bản, Ấn Độ và một số nước châu Âu cũng tụ hội về đây để trao đổi, mua bán vật phẩm, hàng hoá tạo nên một khu đô thị mới tấp nập, lúc nào cũng nhộn nhịp người qua lại.

Từ sông Đông Ba nhìn vào, Bao Vinh được ví như một Hội An trên đất Huế với những ngôi nhà lợp ngói âm dương đứng dựa lưng vào dòng sông. Kiến trúc của các ngôi nhà cổ ở khu phố Bao Vinh mang những nét độc đáo theo lối Hoa-Việt.

Tuy nhiên, đến năm 1885, kinh thành Huế thất thủ và rơi vào tay Pháp, “khu đô hội” Bao Vinh bị tàn phá nặng nề và mai một dần từ đó. Sau này, khi vua Thành Thái lập nên phố Đông Ba thì Bao Vinh đã trở thành một khu phố cổ kính, trầm mặc với nhiều ngôi nhà cổ nằm san sát nhau.

 Một góc phố cổ Bao Vinh 

Phố cổ trước nguy cơ xóa sổ

Thế nhưng đến nay, khu phố cổ với hàng trăm căn nhà cổ ấy đã bị dỡ bỏ để “nhường chỗ” cho những căn nhà hai, ba tầng kiên cố, màu sơn lòe loẹt với những tấm pano, quảng cáo đầy rẫy những dòng chữ… để làm nơi buôn bán, mưu sinh cho các hộ dân.

Chỉ tay vào đống cột chống làm bằng gỗ lim đã được tháo rời, mối mục… bà Nguyễn Thị Mùi, chủ căn nhà 103 trên đường Bao Vinh ái ngại tâm sự: “Nhà chúng tôi do ông bà, tổ tiên để lại đã hơn 200 năm qua nhưng vì không có tiền tu sửa nên bị mục nát hết rồi. Mấy năm trước định dỡ bỏ xây nhà mới mà chính quyền địa phương không đồng ý, nay nhà sắp sập nên chúng tôi quyết phá bỏ để xây căn nhà cấp 4 cho con cái nó ở”.

Đúng như sự phản ánh của nhiều hộ dân, vì không được triển khai tu sửa nên hàng trăm căn nhà cổ có tuổi đời vài trăm năm ở phố cổ Bao Vinh đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Không thể đợi chính quyền, đợi Nhà nước đầu tư sửa chữa, nhiều hộ dân đã “liều” phá bỏ để xây nhà mới. Và thật xót xa khi đến nay, khu phố cổ Bao Vinh giờ chỉ còn lại vài căn nhà cổ lụp xụp nằm ở gần chợ Bao Vinh.

Một trong những người cố gìn giữ ngôi nhà cổ của mình để bảo vệ như một “di tích lịch sử” là ông Phan Gia Đắc. Năm nay đã gần 75 tuổi nhưng ông Đắc vẫn còn khá minh mẫn. Ông Đắc tâm sự cùng chúng tôi: “Nhà cửa xiêu vẹo thế này thì mưa gió không biết sập lúc nào. Mỗi lần trời mưa to, mấy cha con tui phải tận dụng thau, chậu… có trong nhà để hứng nước mưa. Không biết khi nào gia đình tui mới có được ít tiền để sửa sang lại căn nhà cổ này nữa”.

Theo thống kê của UBND xã Hương Vinh, năm 1991 Bao Vinh còn được 39 ngôi nhà cổ (từ 150- 200 năm tuổi) nhưng phần lớn đã bị hư hỏng và đến nay còn 15 ngôi nhà cổ, trong đó có khoảng 7 ngôi nhà được đưa vào danh sách bảo tồn với dự kiến tài trợ là 100 triệu đồng để phục hồi bằng kinh phí hỗ trợ của Hội đồng vùng Nord Pas Calais (CH Pháp).

Những ngôi nhà cổ còn sót lại ở phố cổ Bao Vinh

Trao đổi cùng chúng tôi, ông Nguyễn Văn Bổn, Chủ tịch UBND xã Hương Vinh còn cho biết: Năm 2003, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế đã phê duyệt đề án quy hoạch xây dựng bảo tồn và phát huy đô thị cổ Bao Vinh trên diện tích 8ha. Nhưng sau một thời gian dài đề án chưa được triển khai, nhiều ngôi nhà quá cũ, không thể ở được nữa nên nhiều hộ dân đã đập đi thay vào đó là nhà tầng kiên cố với nhiều kiểu kiến trúc mới.

Theo các cụ cao niên ở khu phố cổ Bao Vinh thì cách đây khoảng chục năm về trước, Bao Vinh hầu như vẫn còn giữ được dáng dấp, hình hài của một khu phố cổ nhưng mấy năm trở lại đây, vì việc làm ăn phát triển kinh tế nên rất nhiều người đã tháo dỡ nhà cổ để xây nhà mới hiện đại hơn, những ngôi nhà cổ giờ chỉ còn đếm trên đầu ngón tay…

Mặc dù những căn nhà cổ còn sót lại ở khu phố cổ Bao Vinh còn rất ít nhưng Bao Vinh vẫn giữ được dáng vẻ cổ xưa và du khách thập phương mỗi lần ghé thăm phố cổ này đều tỏ ra thích thú với sự thân thiện của mảnh đất và con người nơi đây. Mong rằng, với nhiều giá trị văn hóa truyền thống lâu đời mà phố cổ Bao Vinh còn lưu giữ thì hy vọng một ngày không xa, khu phố cổ nơi đây sẽ được phục hồi và bảo tồn như vốn dạng ban đầu của nó.