Từ Lương Xâm

Từ Lương Xâm là một trong “Tứ linh từ” linh thiêng của huyện cổ An Dương và nay là một trong 3 “linh từ” linh thiêng của quận Hải An (Từ Lương Xâm, Phủ Thượng Đoạn, Đền Phú Xá). Từ thờ Đức Vương Ngô Quyền- người có công đánh tan quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938.

Lương Xâm là tên một xã thuộc huyện An Dương, phủ Kinh Môn, Trấn Hải Dương (nay là phường Nam Hải, quận Hải An, Hải Phòng). Từ Lương Xâm toạ lạc trên khu đất rộng, cao ráo, có nhiều cây cổ thụ; phía trước Từ có một sân rộng là nơi diễn ra các hoạt động lễ hội của di tích và bên cạnh là một hồ rộng tạo nên thế phong thuỷ của di tích.

Từ Lương Xâm ở về phía Đông bắc của phường Nam Hải. Từ nhìn về phía Đông trông ra cửa biển Bạch Đằng- nơi đã từng diễn ra trận Bạch Đằng lịch sử năm 938. Từ được xây dựng từ lâu, thời Hậu Lê, được xây dựng nguy nga và được trùng tu vào thời Nguyễn vì vậy toàn bộ kiến trúc trong Từ hiện nay mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn, chỉ có một số cấu kiện kiến trúc như đầu dư là mang nét phong cách nghệ thuật thời Lê.

Nhìn toàn cảnh, ngôi Từ được bố cục theo kiểu “nội công, ngoại quốc”, liên hoàn khép kín. Từ Lương Xâm - phường Nam Hải là di tích lịch sử cấp Quốc gia. Trong Từ Lương Xâm hiện đang lưu giữ 152 hiện vật, cổ vật có giá trị và 25 bản sắc phong có niên hiệu từ năm 1522 đến năm 1924. Trong đó có nhiều sắc phong đã ban cho Ngô Quyền là "Ngô Vương thiên tử" và "Thượng Đẳng tối linh Đại vương". Đặc biệt năm 1880 vua Tự Đức đã ban cho 6 tổng và 17 xã ở phía Đông, Đông Nam thành phố thờ Ngô Quyền. Trong các di tích thờ Ngô Quyền thì Từ Lương Xâm được suy tôn là "Từ Cả" và là Đệ nhất linh từ của huyện cổ An Dương.

Trong cuốn "Việt Nam Quốc sử khảo" nhà yêu nước Phan Bội Châu đã xếp Ngô Quyền là "Vị Tổ Trung Hưng của dân tộc" sau vị Thủy tổ dựng nước là Hùng Vương.

Trong Từ hiện có lưu giữ 03 chiếc cọc Bạch Đằng là chứng tích của trận Bạch Đằng năm 938. Trong trận đánh đó Ngô Quyền đã sử dụng kế sách đóng cọc nhọn đầu bịt sắt cắm ngầm ở cửa biển Bạch Đằng, lợi dụng con nước thuỷ triều tạo nên một trận địa cọc tiêu diệt quân Nam Hán làm nên chiến thắng Bạch Đằng năm 938.

Với tất cả những giá trị và ý nghĩa đó, ngày 12/12/1986 Từ Lương Xâm đã được Bộ Văn hoá (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia.

Đặc biệt trong năm 2010 với việc khánh thành hạng mục công trình xây dựng tượng đài Đức Vương Ngô Quyền được tại khu vực khuôn viên di tích mở rộng của Từ Lương Xâm có ý nghĩa lớn trong việc giáo dục cho các thế hệ về lòng yêu nước tự hào dân tộc.

Để tưởng nhớ công đức của Đức Vương Ngô Quyền, hàng năm nhân dân địa phương vẫn tổ chức lễ hội truyền thống tại di tích trong 03 ngày từ 16- 18/giêng đúng vào dịp kỷ niệm ngày mất của Đức Vương Ngô Quyền. Và đặc biệt từ năm 2008 được sự quan tâm lãnh đạo chỉ đạo của các cấp các ngành, UBND quận Hải An đứng ra tổ chức lễ hội Từ Lương Xâm với quy mô cấp quận thu hút đông đảo nhân dân và du khách thập phương gần xa đến tham dự.