Nghề xe lanh, dệt vải thủ công của đồng bào Sán Chỉ ở Pác Nặm

Theo lời kể của cụ Hoàng Thị Mèo, ở bản Nà Thiêm, xã Giáo Hiệu thì nghề dệt vải lanh đã hình thành từ rất lâu và được truyền lại qua nhiều thế hệ. Bất cứ người phụ nữ Sán Chỉ nào đến tuổi trưởng thành cũng đều biết xe lanh thành sợi để dệt vải, phục vụ cho cuộc sống hằng ngày của gia đình. Người Sán Chỉ ở Pác Nặm rất ưa chuộng vải lanh, bởi nó có độ bền hơn hẳn các loại vải được dệt từ bông hay các loại vải khác.

Việc dệt vải lanh không chỉ đơn thuần là tạo nên những tấm vải, những bộ váy đẹp, mà qua đó còn thể hiện sự khéo tay, chăm chỉ của người phụ nữ trong đời sống sinh hoạt của người Sán Chỉ. Đó đồng thời cũng là một trong những tiêu chí để đánh giá tài năng, đạo đức, phẩm chất và cách làm ăn của chị em phụ nữ Sán Chỉ.

Trước đây, để tạo nên những sợi lanh thẳng phục vụ cho việc dệt vải, chị em phải tước vỏ cây lanh ra thành từng sợi nhỏ và nối với nhau một cách khéo léo để không tạo thành mấu ở chỗ nối. Bước tiếp theo, người ta mắc các sợi lanh vào khung quay cho chúng xoắn lại thành từng cuộn. Sau đó đem cuộn lại, luộc trong nước tro. Khi giặt sạch nước tro thì sợi lanh có màu trắng. Sau khi đã chuẩn bị sợi xong, việc dệt vải sẽ được bắt đầu.

Khi dệt được vải rồi, đồng bào đem nhuộm chàm. Với người phụ nữ Sán Chỉ, trang phục của họ chủ yếu là váy màu chàm, cùng với đó chị em tạo các viền màu đỏ trên váy, để tạo nên một bộ trang phục đặc trưng của dân tộc mình mà không giống bất cứ trang phục của những dân tộc khác. Bên cạnh những trang phục trên, họ dùng vải lanh để may chăn, màn, khăn...

Ngày nay, khi điều kiện kinh tế phát triển hơn, nghề dệt vải lanh được xem là kỳ công, tốn nhiều thời gian, nên phần đa chị em phụ nữ Sán chỉ ở địa phương chọn giải pháp mua sợi lanh xe sẵn, được bày bán tại các phiên chợ của xã, huyện về để dệt váy, áo và các đồ dùng khác trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày

Phụ nữ Sán Chỉ ở Pác Nặm rất tự hào về nghề dệt vải lanh đặc sắc của dân tộc mình. Việc duy trì nghề thủ công này rất cần có sự quan tâm vào cuộc của các cấp ngành ở địa phương, nhằm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc nói chung, đồng bào Sán Chỉ nói riêng trên địa bàn huyện.