Chùa Văn Hòa

Chùa Văn Hoà được tọa lạc tại thôn Văn Hòa, xã Hữu Bằng, huyện Kiến Thụy. Tên chữ là Phả Chiếu tự. Theo sử sách ghi chép về số lượng và sự thay đổi các tổng, xã thôn dưới triều Nguyễn, địa danh Văn Hòa là tên một tổng của huyện Nghi Dương xưa gồm các xã như Văn Cao, Úc Gián, An Áo, Hòa Liễu, KimĐới, Xuân Úc và Văn Hòa. Sau cách mạng tháng 8/1945, Văn Hòa cùng với Tam Kiệt, Kim Đới hợp thành xã Hữu Bằng như hiện nay.

Các thôn thuộc xã Hữu Bằng trước năm 1945 đều có các di tích thờ tự là các đình đền, miếu mạo. Ở Văn Hòa, ngoài chùa Phả Chiếu, trước kia còn có đình làng thờ 2 vị Thành hoàng là Tây Bình và Thái Thượng, người có công đánh giặc ngoại xâm, sau còn giúp dân làng khai phá đất đai, lập lên trang ấp đầu tiên và đã được các triều đại phong kiến ban sắc phong và mỹ tự là Tây Bình quốc vương.

Các tư liệu lịch sử cho biết chùa Văn Hòa được xây dựng từ trong khoảng thời Lê sơ. Đến thời Mạc thế kỷ 16, vào đời vua Mạc Mậu Hợp, niên hiệu Diên Thành (1578- 1585), chùa Văn Hòa đã được các thân vương triều Mạc đóng góp công của trùng tu lại nên đã trở thành một ngôi chùa lớn có đủ tam quan, gác chuông, nhà tăng, nhà khách, đất nội tự rộng lớn. Các thời kỳ lịch sử khác nhau như thời Hậu Lê, thời Nguyễn với các đời vua Hoằng Định (1600-1619), Vĩnh Thịnh (1705-1729), Minh Mạng (1820),Thành Thái (1889) chùa Văn Hòa cũng đã được trùng tu, sửa chữa.

Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, chùa Văn Hòa đã bịtàn phá nặng nề do xã Hữu Bằng nằm sâu trong vùng địch tạm chiếm. Ngôi chùa đã trở thành cơ sở kháng chiến của chính quyền địa phương. thực dân Pháp đã nhiều lần đưa quân đến chùa tàn phá gác chuông, đốt trụi vườn chùa, đập nát nhiều biađá. Dấu tích của những ngày địch họa còn lưu lại trên quả chuông đồng đúc năm Minh Mạng 1 (180) là một vết đạn xuyên thủng qua thân chuông.
Năm 1989, chùa Văn Hòa đã được trùng tu lại. Ngôi chùa cổ xưa hiện chỉ còn được lưu lại qua hình dáng của tòa Phật điện với bố cục kiến trúc kiểu chữ đinh, mái lợp ngói mũi, hai cây cổ thụ và gác chuông kiêm tam quan của chùa. Các di vật hiện còn như đôi câu đối mang nội dung cho biết chùa Văn Hòa thuộc chốn tổ Đông Khê. Trong chùa hiện còn lưu giữ được nhiều di vật cổ là các pho tượng Phật như tượng Adiđà, Đức ông, Ngọc hoàng thượng đế, tượng Quan âm cùng các tấm bia ký mang phong cách nghệ thuật thời Mạc, thời Lê cũng như thời Nguyễn sau này.

Năm 1996, chùa Văn Hòa, xã Hữu Bằng đã được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng là Di tích cấp Quốc gia.