Hát quan làng trong đám cưới người Tày

Hát quan làng hay còn gọi là hát thơ lẩu. Là một phong tục đẹp trong đám cưới truyền thống của người Tày, với hệ thống các bài thơ, bài hát có thể kéo dài tới hàng ngàn câu, hàng trăm bài, chia thành các phần cụ thể. Nội dung của các bài hát là cách chỉ bảo, lối ứng xử tinh tế, tao nhã của con người trong đời sống. Ngoài ra, trong đám cưới, lời hát thay cho lời chào xã giao lịch sự, thể hiện tình cảm trân trọng nhau. Để tổ chức đám cưới, nhà trai mời một người đàn ông nhanh nhẹn trong ứng khẩu, am hiểu phong tục nhất để làm quan làng. Khi thực hiện các nghi lễ để đón rước dâu, người quan làng đều phải hát để nhà gái nghe thuận tai và cho công việc được thực hiện đúng trình tự. Nhà gái cũng sẽ đáp lại để tạo không khí vui vẻ, trầm bổng với những sắc màu, giai điệu mang đậm nét văn hóa vùng miền. Xét về mặt văn hóa, ngôn ngữ và tri thức ứng xử thì quan làng phải là người thông minh, khéo ứng xử, giàu tri thức và am hiểu phong tục tập quán của tộc người. Vì vậy, trước khi thực hiện đám cưới, nhà trai hết sức cẩn trọng trong việc tìm quan làng để đón dâu, nhà gái cũng hết sức cẩn trọng trong việc lựa chọn Pả mẻ để đưa con gái mình về nhà chồng.

Nghi lễ đón rước dâu trong đám cưới người Tày

Theo ông Hoàng Văn Lỷ, thôn Cốc Xá, xã Hà Vị, huyện Bạch Thông cho biết: Hát quan làng có tới 360 bài, mỗi bài ít nhất 40 câu. Trước đây, trong đám cưới của người Tày xã Hà Vị, hát quan làng diễn ra một ngày một đêm với hàng nghìn câu hát đối đáp nhau. Có nhiều đám cưới trở thành đám thi hát. Hát trôi chảy thì được “cắt dây”, “vào cổng”, “lên nhà” có chiếu ngồi. Nếu không hát được thì phải chờ đợi phạt uống rượu thay lời hát. Hai họ vừa là công chúng thưởng thức vừa là người xét thưởng, xét phạt. Khi tiếng hát cất lên cũng là lúc mọi thành viên bị cuốn hút vào cuộc, tạo nên không khí thân ái, đoàn kết trong cộng đồng làng bản. Ông quan làng phải vượt qua bao cửa ải mới rước được cô dâu về nhà chồng. Do vậy đám cưới người Tày luôn trầm bổng với những sắc màu, giai điệu mang đậm nét bản sắc văn hóa dân tộc.

Là một trong những phong tục đẹp trong đám cưới truyền thống của người Tày, ngoài ý nghĩa răn dạy đạo đức, hát quan làng còn được xem như một hình thức để giao lưu, đoàn kết cộng đồng và đánh giá khả năng ứng xử khéo léo của con người, làm phong phú thêm vốn dân ca trong đám cưới của dân tộc. Chính vì vậy, nét đẹp văn hóa này rất cần được bảo tồn và gìn giữ.