Trải nghiệm nghề làm mắm của người dân Cát Hải

Nghề làm nước mắm ở Cát Hải, Cát Bà có cách nay hàng thế kỷ. Nước mắm Cát Hải bắt nguồn từ cái tên nước mắm Vạn Vân. Chính vì thế, chỉ cần bước chân lên đảo, thứ mà bạn cảm nhận đầu tiên là mùi hương mằn mặn, thơm thơm nồng ấm. Đó chính là mùi nước mắm từ các xưởng sản xuất lan toả khắp trên đảo. Đó cũng là mùi vị đặc trưng riêng của hòn đảo nhỏ này.

Từ xưa, nước mắm Vạn Vân nổi tiếng Đông Dương bởi chất lượng và hương vị hiếm có với độ đạm từ 15 đến 40%/1 lít. Nhắc đến nước mắm dân Bắc kỳ có câu: Dưa La, húng Láng, nem Báng, tương Bần/ nước mắm Vạn Vân, cá rô Đầm Sét.

Đối với người dân huyện đảo Cát Hải thì nước mắm Cát Hải là thứ không thể thiếu trong bữa cơm của mỗi gia đình. Với họ, không có một thứ nước chấm nào có thể thay thế nó trong mỗi bữa cơm. Vị thơm đặc trưng của nước mắm Cát Hải  được tạo ra từ những mẻ cá cơm, cá Mực hay cá Nhâm  cộng với muối biển tinh tuyển.

Phương pháp làm mắm Cát Hải, mà quyết định chất lượng là công đoạn chế biến chượp chủ yếu là thủ công. Trong đó chủ yếu vẫn là cá Nhâm vì đây là loại cá có rất nhiều ở vùng biển Cát Hải – Long Châu, lại là loại cá khi sử dụng làm mắm có mùi thơm đặc biệt.

Cá được vệ sinh sạch sẽ, sau đó đem trộn với muối và đưa vào các chum sành hoặc bể để ủ tạo hương (gọi là chượp). Đối với mắm Cát Hải thì điều quan trọng không thể thiếu là đem chượp phơi nắng, thỉnh thoảng phải đánh đảo đều cho ngấu. 

Chượp ủ và phơi nắng đủ từ 12 tháng đến 24 tháng cho cá tự chín. Khi đó chượp hết mùi tanh của cá, chuyển sang mùi thơm đặc trưng, nước chuyển màu vàng nhạt đến cánh gián là được thì mới đưa vào lọc thành nước mắm.

Người ta tính rằng mỗi năm làng mắm ở Cát Hải cho ra lò tới cả gần 5 triệu lít nước mắm. ở Cát Hải chính nắng và gió đã hương vị đặc trưng của nước mắm Cát Hải là điều kiện tự nhiên sẵn có của vùng biển đảo này.

Đặc biệt là nước mắm Cát Hải là sản phẩm sạch bởi những người làm ra nó luôn tuân thủ đạo đức nghề nghiệp, không sử dụng bất cứ một loại hoá chất nào để tạo hương, tạo mùi hay tạo màu, tất cả những thứ đó đều có được từ cá và muối.

Sau mỗi chuyến ghé thăm Cát Hải, những chai nước mắm sóng sánh, thơm nức là món quà không thể thiếu mà bạn bè gần xa mang về. Tuy vậy, có một điều mà không phải du khách nào cũng biết đó là sẽ rất thú vị nếu bạn dành ít thời gian để tận mắt chứng kiến những sân mắm trải dài miên man, được quan sát, nghe lý giải về quy trình làm mắm và đương nhiên là nếm “tận gốc” hương vị ngon tuyệt.